Göz tembelliği nedir?

Ambliyopi halk arasında göz tembelliği olarak da bilinen, erken çocukluk döneminde görme duyusunun normal gelişiminin engellenmesi sonucu gözlerin birinde bazen de her iki gözde ortaya çıkan görme azlığıdır. Göz tembelliğinin erken çocukluk döneminde tanısı çok önemlidir. Tanıda geç kalınırsa ileri yaşlarda kalıcı görme azlığına neden olabilir. Erişkin yaşta göz tembelliği ile ilgili çalışmalar olsa da henüz sonuçlar net değildir. Çocukluk çağında fark edilip tedavi edilemeyen göz tembelliği, erişkin dönemde artık tedavisi mümkün olmayan üç boyutlu görme yeteneğinin kaybı ile sonuçlanır. Yapılan araştırmalara göre tek gözünde göz tembelliği olan çocukların travmaya bağlı olarak diğer gözü de kaybetme olasılığının arttığı tespit edilmiştir.

göz tembelliği

Göz Tembelliği Ne Sıklıkta Görülür?

Göz tembelliğinin toplumda görülme sıklığı %2-4 oranındadır. Yeni doğan bebeklerin görsel sistemleri bebek büyüdükçe artar. Görsel sistemin gelişimi erken çocukluk döneminde özellikle ilk 2 yılda çok hızlıdır ve bu gelişim 9-10 yaşına kadar devam eder. Normal bir görsel gelişim için bu süreçteki çocuklarda her iki gözde de görmenin eşit ve yaşına uygun olması gerekir.  Bu süreçteki bir çocukta normal görsel gelişimi bozacak her türlü durum göz tembelliği ile sonuçlanacaktır. 

Göz Tembelliğinin Nedenleri Nelerdir?

# Kırma kusurları (Bir gözde diğer göze oranla daha yüksek bir kırma kusurunun olması veya her iki gözde yüksek kırma kusurunun bulunması)
# Şaşılık
# Görsel uyaran yokluğu ya da zayıflığı (Göz bebeğini örten kapak düşüklüğü, gözün saydam tabakasında bulanıklık, doğumsal katarakt vb. )
# Ailede göz tembelliği ya da şaşılık varlığı
# Prematüre doğum ya da düşük doğum

Göz Tembelliği Belirtileri Nelerdir? Nasıl Anlaşılır?

Göz tembelliğinin aile tarafından tespit edilebilmesi oldukça zordur. Özellikle kırma kusuruna bağlı bir göz tembelliğinde kayma yok ise aile durumu fark edemeyebilir. Göz tembelliği genellikle tek gözde olduğu için diğer gözü iyi gören çocuklar görme azlığından yakınmaz. Göz tembelliği çocuğun sosyal gelişimini de olumsuz etkiler. Sağlıklı ve iyi görme çocuğun gelişiminde son derecede önemlidir. Görme bozukluğu çocukta vücut ve denge gelişiminin yanı sıra algılama, iletişim becerileri ve sosyal gelişimi de olumsuz yönde etkileyebilecek çok ciddi bir durumdur. Bu sebeplerle herhangi bir şikayetleri olmasa bile çocuklar periyodik olarak göz muayenesinden geçmelidir. Çocuklarda erken göz muayenesi yapıldığında sadece göz problemlerinin erken tanısı yapılmakla kalmaz aynı zamanda bazı sistemik hastalıklara ait belirtiler de yakalanabilir. 

Göz Tembelliğinin Nasıl Tedavi Edilir?

Tedavi sürecinde aile ve doktor arasındaki iletişim çok önemlidir. Bunun kısa bir süreç olmadığı bilinmelidir. Öncelikle tembelliğe yol açan neden tespit edilip ortadan kaldırılmalıdır. Kapak düşüklüğü, katarakt gibi durumlar gerekli girişimlerle en kısa zamanda düzeltilmeli ve kırma kusurları için hemen uygun gözlük ya da bazı durumlarda kontakt lens verilmelidir. Uygulanan tedavi protokolüne rağmen görme istenen düzeyde artmıyorsa iyi gören göze belirli sürelerle kapama yapılarak çocuğun tembel gözünü kullanmaya zorlanması hedeflenir. Kapama süresi ve kapama süresinin ne kadar devam edeceği çocuğun yaşı ve tembelliğin derinliğine göre hekim tarafından yapılan muayenelerle belirlenir. Kapama tedavisine uyum sağlanamadığı durumlarda ise bazı damlalar ya da gözlük camları ile sağlam gözün görmesi bozularak çocuk tembel gözüyle görmeye zorlanır. Göz tembelliğinin tedavisinde teknolojik araçlar da kullanılabilir. Çocuğun kapamaya uyumlu olmaması durumunda gözlük, tablet gibi araçlar önerilebilir. Tedavinin başarısında hekim, aile ve çocuk arasındaki uyumla birlikte işbirliği de çok önemlidir. Kapama sonlandırılsa da takip bitirilmemelidir. Tedavi ile göz tembelliği düzelse de nüksetme olasılığı nedeniyle çocuklar 12 yaşa kadar yakın takipte olmalıdır.

Göz tembelliği tedavisindeki araştırmalar devam etmektedir ancak günümüzde hala en etkin tedavi yöntemi kapamadır. Göz tembelliğinde tedaviye ne kadar erken yaşta başlanırsa başarı oranı o kadar yüksektir.

Sonuç olarak yeni doğan bebeklerde korneaların, göz içi merceğinin saydam ve gözlerin paralel olduğu kontrol edilmelidir. Çocuk doktoru, aile hekimi ya da aile tarafından aksi bir durum fark edilirse mutlaka bir çocuk göz hastalıkları uzmanı tarafından bebek muayene edilmelidir. Tüm bebekler hayatlarının ilk yılında bir göz hekimi tarafından muayene edilmiş olmalıdır. Bu ilk muayeneyi takiben tüm çocuklara sırasıyla 3-3,5 yaş civarında, 5 yaşında ve sonrasında da 1-2 yıllık aralıklarla göz muayenesi yapılmalıdır. Göz hekimi bu muayenelerde bebeğin ya da çocuğun kırma kusurunun derecesini ölçerek göz tembelliği gelişme riski olan çocukları daha yakın takibe alarak tembellik gelişimini de önlemiş olacaktır.